Studia magisterskie są kolejnym etapem – zaraz po studiach licencjackich – dociekań badawczych i zmagań naukowych, których zwieńczeniem jest praca magisterska. Wielu z Was odczuwa lęk przed tym przedsięwzięciem, nie wie, w jaki sposób się zabrać za jego realizację, aby przyniosło oczekiwane rezultaty. Niektórym spędza ono sen z powiek, inni – wypierają jego istnieje, a jeszcze inni – odkładają jego wykonanie na ostatnią chwilę (co nigdy nie jest dobrym pomysłem). W większości, Wasze obawy determinowane są po prostu niewiedzą.
Dlatego też w pierwszej kolejności musisz uświadomić sobie to, że praca magisterska z pielęgniarstwa przeważnie ma charakter badawczy, a podczas jej pisania niezwykle istotny staje się wybór odpowiedniego tematu, dotarcie do fachowej, merytorycznej literatury przedmiotu, formułowanie celów i hipotez badawczych, prowadzenie konstruktywnego wnioskowania naukowego, dobór adekwatnych metod i technik badawczych, umiejętność zaprezentowania wyników badań własnych oraz odniesienia ich do wyników badań, które zostały uzyskane przez rodzime, jak i światowe autorytety naukowe.
Przedmiot Waszej pracy powinien oscylować wokół szeroko pojętego pielęgnowania, zawodu pielęgniarki, czy też opieki zdrowotnej. Praca magisterska może być na przykład:
- pracą kazuistyczną, w której będziesz zobowiązany/a w wyczerpujący sposób przedstawić sytuację zdrowotną konkretnego pacjenta,
- pracą, w której zaprezentujesz proces pielęgnowania chorych w określonych sytuacjach klinicznych wraz z własnymi rozważaniami na temat możliwości rozwoju modelu opieki pielęgniarskiej,
- pracą, w której przedstawisz opiekę pielęgniarską nad chorymi lub szczególnymi grupami osób, które pozostają w określonych sytuacjach klinicznych/okolicznościach bytowych, wykorzystując przy tym również dorobek nauk społecznych, socjologii zdrowia i innych.
Praca magisterska to nie praca odtwórcza – w dużej mierze oceniany jest wkład własny jej autora oraz jego zaangażowanie. Z tego powodu powinnaś / powinieneś naprawdę się postarać.
Pierwszym etapem jest wybór odpowiedniego tematu pracy. Po pierwsze konieczne jest, aby był zgodny z kierunkiem Twoich studiów, po drugie – musi leżeć w kręgu Twoich zainteresowań badawczych (wówczas z chęcią weźmiesz się za pisanie pracy), po trzecie – być nowatorski (banalne tematy wieją nudą i nie są atrakcyjne), po czwarte – obliczony na Twoje siły (nie może być zbyt trudny i skomplikowany, gdyż istnieje ryzyko, że mu nie podołasz), po piąte – sformułowany w sposób jasny, prosty, jednoznaczny (aby nie było wątpliwości, o czym chcesz pisać).
W wyborze tematu pracy bez wątpienia pomaga znajomość literatury przedmiotu. Dlatego, jeśli przyjdzie Ci do głowy jakiś temat, który bardzo chciał(a)byś opracować, sprawdź najpierw, jakie i ile pozycji naukowych jest dostępnych. Na pewno nie chciał(a)byś sytuacji, w której – po wyborze i zatwierdzeniu tematu przez promotora – okazałoby się, że nie masz, z czego pisać. Pisanie pracy magisterskiej ma być dla Ciebie przyjemnością, być źródłem satysfakcji i radości, a nie pasmem udręki, gdzie nic nie idzie po Twojej myśli i co i rusz pojawia się jakiś problem (to frustrujące i zniechęcające do dalszej aktywności).
Wobec powyższego, w pierwszej kolejności najpierw musisz zastanowić się, co Cię interesuje, o czym chcesz pisać, jakie pozycje w tym celu możesz wykorzystać, a następnie – sformułować temat pracy.
Budowa pracy magisterskiej jest różna – w zależności od jej charakteru (badawcza, przeglądowa). Zasadniczo jednak składa się z kilku, następujących po sobie elementów.
Pierwszym jest bez wątpienia strona tytułowa, będąca wizytówka Twojej pracy. Zwykło mówić się: „nie oceniaj książki po okładce”. Niby coś w tym jest, ale… W przypadku pracy magisterskiej, zanim promotor i recenzent dotrze do meritum, widzi pierwszą stronę. Jak myślisz, jakie uczucia wzbudzi w nim błąd ortograficzny w jej tytule albo jego nazwisku? Takie wpadki mogą być winą niechlujstwa, pośpiechu, roztargnienia, niewiedzy, jak również programów komputerowych użytych do edycji tekstu. Pamiętaj jednak – nikt nie będzie w to wnikał. Błąd to błąd. Wpadka to wpadka. Uwierz w to, że nie ma nic gorszego, niż zrobić złe wrażenie już na samym początku. Dlatego przed oddaniem pracy, sprawdź dokładnie stronę tytułową (czy wszystko się zgadza, czy nie ma jakiś braków, czy wszystkie nazwy zapisane są poprawnie). Pamiętaj również o tym, aby strony tytułowej nie numerować.Stronę tytułową sporządza się w oparciu o wytyczne uczelni. Zazwyczaj jej wzór znajduje się w ich załącznikach (na ostatnich stronach).
Kolejnym elementem jest spis treści (w zależności od wytycznych uczelni może być umieszczany po stosowanych oświadczeniach). Ta część pracy powinna zawierać wykaz tytułów wszystkich wyodrębnionych części pracy z podaniem strony, na której rozpoczyna się dana sekcja. Ma być sporządzony w sposób jasny, przejrzysty, estetyczny. Przed oddaniem pracy upewnij się, czy zostały ujęte w nim wszystkie części wyodrębnione w pracy, jak również czy numery stron zostały zaktualizowane.
Następny jest wykaz skrótów – jako osobna część pracy umieszczany jest w spisie treści, zaraz przed wstępem. Zawiera on zestawienie zastosowanych w pracy skrótów wraz z ich objaśnieniem. Skróty możesz dodawać na bieżąco (w trakcie pisania pracy) lub zrobić to na samym końcu. Nie ma to większego znaczenia; ważne jest, aby o żadnym nie zapomnieć. Pamiętaj o trzech zasadach: każdy skrót umieszcza się w nowym wierszu (nie obok siebie oddzielając przecinkiem) oraz układa się w porządku alfabetycznym (nie w kolejności ich występowania w tekście pracy). Ponadto, nie podaje się numerów stron, na których występują.
Po wykazie skrótów pojawia się wstęp, którego celem jest wprowadzenie Czytelnika w badane zagadnienie oraz przygotowanie go do dalszej lektury.Ma charakter ogólny. Jego objętość wynosi 1-2 strony. Należy zarysować w nim temat pracy, motywy jego podjęcia, cel badań. Wstęp musi być rzeczowy, napisany w sposób konkretny. Nie charakteryzujemy w nim poszczególnych rozdziałów ani nie opisujemy wykorzystanego piśmiennictwa. Najłatwiej pisać go na samym końcu, kiedy mamy już opracowaną część teoretyczną, metodologiczną i badawczą (wówczas odznaczamy się już pewną wiedzą na temat poruszanej przez nas problematyki).
Rozdział I – pojawiający się po wstępie – jest rozdziałem teoretycznym. Składa się z kilku podrozdziałów. Zamieszczone w nich informacje muszą być adekwatne do podejmowanej problematyki. Przy ich pisaniu należy korzystać zarówno z polsko, jak i obcojęzycznej literatury przedmiotu. Pozycje naukowe, z których korzystamy powinny być jak najnowsze i zróżnicowane (np. artykuły naukowe, rozdziały z książek, książki, monografie, raporty). Będzie to świadczyło o naszym zaangażowaniu, umiejętności doboru źródeł do podjętego tematu, kreatywności. W tej części można, a nawet trzeba, umieszczać ryciny, tabele, wykresy. Podnoszą one wartość przedstawianych treści, niekiedy pomagają na lepsze jej rozumienie. Ponadto, czynią ją bardziej atrakcyjną. Pamiętaj, żeby przy pisaniu pracy magisterskiej ograniczyć korzystanie ze stron internetowych (a najlepiej w ogóle z tego zrezygnować). Pojawiające się na nich informacje mogą być nierzetelne (nierzadko obecne są w nich błędy merytoryczne), a także sprzyjają popełnieniu plagiatu. W pracy magisterskiej pod żadnym pozorem nie należy korzystać z nieautoryzowanych i nierecenzowanych źródeł internetowych. Miej na uwadze, że treści, które wykorzystujesz w swojej pracy (nawet sparafrazowane) stanowią dorobek naukowy innych twórców. Z tego względu konieczne jest umieszczenie stosowanego przypisu (odsyłacza do konkretnego źródła). Praca bez przypisów to plagiat. Bezsprzecznie. Objętość rozdziału teoretycznego powinna być dobrze rozplanowana – nie może być zbyt obszerna, gdyż wiodącą częścią ma być prezentacja wyników badań własnych.
Po części teoretycznej kolej na część metodologiczną, czyli rozdział II. Zawarte w niej informacje to fundament, filar Twoich badań. Panuje przekonanie, że obok wyników badawczych, to najważniejsza część opracowania naukowego. Z tego względu musi być dokładnie przemyślana, precyzyjna, wolna od sprzeczności, niedociągnięć. Ze wszech miar musi być spójna, jednoznaczna, a przede wszystkim – adekwatna do poruszanej problematyki.
Pierwszy podrozdział obejmuje sformułowanie celu badawczego, problemów i hipotez badawczych. Celem jest to, do czego zmierza Twoja działalność badawcza, jaki rezultat chcesz – w jej wyniku – osiągnąć. Celem badań jest ocena, analiza. Zazwyczaj wynika on z tematu pracy. Uszczegółowieniem celu badań są problemy badawcze. Wyrażone są one w formie pytania. Muszą być proste, jasne, jednoznaczne, dotyczyć jednej kwestii. Zazwyczaj formułuje się problem główny (ogólny) oraz podporządkowane (uzupełniające go) problemy szczegółowe. Następnie należy postawić hipotezy badawcze. Są one odpowiedzią na postawione problemy badawcze. Mają formę przypuszczeń, założeń. Dotyczą związku między dwiema zmiennymi.
Następnym podrozdziałem jest charakterystyka metod, technik i narzędzi badawczych wykorzystanych podczas prowadzenia badań. W pracach magisterskich z pielęgniarstwa bardzo często stosowana jest metoda sondażu diagnostycznego, z wykorzystaniem techniki ankietowania. Narzędziem badawczym jest autorski kwestionariusz ankiety, który sporządza się w odniesieniu do poruszanych problemów badawczych (umieszcza się go jako aneks, na końcu pracy magisterskiej). Kwestionariusz ankiety składa się z metryczki, w której umieszcza się pytania na przykład dotyczące płci respondentów (czyli osób biorących udziału w naszych badaniach), ich wieku, wykształcenia, miejsca zamieszkania oraz części głównej, która zawiera już pytania specjalistyczne (dotyczące podejmowanej przez nas problematyki). Pytania powinny być jasne i jednoproblemowe, a przede wszystkim – zrozumiałe. Ich ilość determinowana jest tematyką badań. Należy pamiętać jednak o tym, że zbyt długi kwestionariusz ankiety (przeładowany pytaniami), zniechęca do wzięcia udziału w badaniach. Może powodować u ankietowanych znużenie i irytację.
Kolejnym podrozdziałem jest teren, organizacja i miejsce badań. W tej części należy dokładnie opisać kiedy, gdzie i w jaki sposób zostały przeprowadzone badania.
W osobnym punkcie dokonujemy charakterystyki badanej grupy, czyli opisujemy ile osób wzięło udział w prowadzonych przez nas badanych oraz w jaki sposób były one zróżnicowane. Uzyskane wyniki przedstawiamy za pomocą wykresu (na którym należy podać wartość % i liczbową); pod nim zaś – dokonujemy analizy opisowej. Część metodologiczna zwykle wynosi 3-6 stron.
Następnym elementem pracy magisterskiej jest rozdział III, stanowiący analizę wyników badań własnych i weryfikację hipotez badawczych. To jej najważniejszy obszar. Z tego względu powinien być estetyczny, dopracowany, wolny od błędów i nieścisłości. Wszystkie dane i opisy powinny być przejrzyste, by nie budzić wątpliwości. Pierwszą częścią tego rozdziału jest analiza pytań ankietowych, czyli tego, w jaki sposób odpowiadali respondenci. W tym celu, do każdego pytania zawartego w kwestionariuszu ankiety, sporządza się wykres (słupkowy, kołowy – w zależności od potrzeb i preferencji), na którym prezentuje się uzyskane wyniki (w sposób liczbowy i %). Następnie, pod każdym wykresem, należy dokonać analizy opisowej, czyli krótko mówiąc: opisać, ile osób zaznaczyło daną odpowiedź (nie można przedstawiać wyników badań wyłącznie za pomocą wykresu i/lub tabeli). Pamiętajmy, aby zwrócić uwagę na dane zobrazowane na wykresach – muszą być kompletne. Zdarza się bowiem, że podczas wstawiania wykresów (wskutek niekompatybilności programów), coś zostanie ucięte, coś się nie wyświetli. Taka sytuacja jest niedopuszczalna. Graficzna prezentacja danych (za pomocą wykresów, tabel) umożliwia lepsze zilustrowanie stwierdzonych zależności, a także wyraźnie wzbogaca treść pracy. Każdy wykres/tabela musi zostać ponumerowany/a. Tytuł tabeli umieszczamy nad tabelą, tytuł wykresu – pod wykresem.
Kolejnym podrozdziałem w jest weryfikacja hipotez badawczych. Tutaj należy opisać, za pomocą jakiego programu dokonano obliczeń, jakie wartości badano. Zazwyczaj do zbadania zależności pomiędzy zachodzącymi cechami wykorzystuje się test niezależności χ2. Należy również jednoznacznie stwierdzić, czy – na podstawie dokonanych obliczeń – postawione w pracy hipotezy badawcze zostały potwierdzone czy odrzucone.
Po rozdziale III powinna pojawić się dyskusja; to element, którego nie zawiera praca licencjacka. Stanowi ona omówienie wyników badań własnych; to też ich konfrontacja z wynikami, jakie w swoich badaniach uzyskali naukowcy z Polski i zagranicy. Powinno się w niej ukazać również mocne, jak i słabe strony (ograniczenia) pracy. Ta część nie powinna być krótsza, aniżeli 5% całości pracy.
Po dyskusji przyszedł czas na wnioski, które stanowią odpowiedź na zawarte w pracy problemy i hipotezy badawcze; muszą być zgodne z celem badań. Nie są zatem tożsame z uzyskanymi przez Ciebie wynikami badań. Kolejność przedstawionych wniosków powinna odpowiadać w/w założeniom badawczym. Przyjmuje się, że praca magisterska powinna zawierać od 3-4 wniosków.
Kolejnym elementem pracy magisterskiej jest streszczenie w języku polskim – którego objętość powinna oscylować wokół 250-300 słów (nie więcej niż strona maszynopisu w formacie A4). Postuluje się, aby informowało ono Czytelnika o najważniejszych aspektach pracy. Wskazane jest, aby zawierało: tytuł pracy, cel badań, materiał i metody (czyli przy użyciu, jakich metod prowadziliśmy badania oraz kto wziął w nich udział), wyniki, wnioski (tylko te najważniejsze) oraz pięć słów kluczowych (zgodnych z tematyką pracy). W streszczeniu nie umieszcza się dyskusji.
Następnie umieszcza się streszczenie w języku angielskim – streszczenie w języku polskim należy przetłumaczyć na język angielski.
Po streszczeniach pojawia się bibliografia – to nic innego jak wykaz wykorzystanego w pracy piśmiennictwa. Pozycje powinny być umieszczone w kolejności cytowania w tekście pracy (a nie w porządku alfabetycznym) oraz być jak najnowsze; zaleca się, aby większość z nich dotyczyła ostatnich 10 lat. Wykorzystanie starszych źródeł jest możliwe wówczas, gdy nie ma aktualnych doniesień na określony temat. Musisz mieć na uwadze również to, że praca magisterska powinna zawierać minimum 50 publikacji, z czego co najmniej 20% powinny stanowić doniesienia międzynarodowe (badaczy spoza Polski).
Następnie należy umieścić wykaz tabel (jeśli takowe znajdują się w treści pracy). Tabele muszą być one prawidłowo opisane, czyli zawierać tytuł oraz ciągłość numeracji (na górze tabeli). Pod każdą tabelą umieszcza się źródło, na podstawie którego została sporządzona. W wykazie tabel, oprócz nazwy tabeli i jej numeru, powinien znaleźć się numer strony, na której ona występuje. Spis ten powinien być przejrzysty, wolny od błędów, estetycznie sporządzony. Należy pamiętać, aby przed ostatecznym oddaniem/drukowaniem pracy/zaktualizować jego numery stron.
Po spisie tabel powinien pojawić się wykaz rycin, czyli spis wszystkich zdjęć, ilustracji, rysunków, jakie zostały umieszczone w treści pracy. Podobnie, jak tabele, muszą posiadać tytuł oraz numer; umieszcza się je pod danym obrazem wraz z podaniem źródła. W wykazie rycin, oprócz ich nazwy i numeru, powinien znaleźć się numer strony, na której ona występuje. Spis ten powinien być przejrzysty, wolny od błędów, sporządzony estetycznie. Należy pamiętać, aby przed ostatecznym oddaniem/drukowaniem pracy/zaktualizować jego numery stron.
Następny w kolejności jest wykaz wykresów, wobec którego stosuje się takie same zalecenia/wymagania, jak w przypadku tabel i rycin. Tytuł wykresu musi być jednoznaczny. Umieszcza się go pod wykresem wraz z podaniem źródła. W wykazie – umieszcza się dodatkowo numer strony, na której on występuje. W tym przypadku również obowiązuje aktualizacja numeru stron przed oddaniem/wydrukowaniem całej pracy. Pamiętaj także o tym, że każda nazwa tabeli/ryciny/wykresu powinna być umieszczona od nowego wiersza.
Pracę magisterską zamyka aneks, czyli załącznik. To zbiór materiałów, mogący mieć różny charakter. W przypadku pracy magisterskiej najczęściej jest to zeskanowana zgoda na przeprowadzenie badań, kwestionariusz ankietowy lub kserokopie aktów prawnych. Każdy załącznik powinien posiadać numer i nazwę, która zostanie uwzględniona w spisie treści.
Przy ocenie pracy magisterskiej, oprócz takich oczywistych kryteriów, jak: zgodność z tematem pracy, dobór i wykorzystanie źródeł, czy zastosowane metody badawcze istnieje jeszcze jedno: kryterium formalne. Co się kryje pod tą nazwą? Coś, na co tak naprawdę czasami możesz nie zwracać uwagi (może wydawać Ci się to nieistotne), czyli: estetyka pracy, jej układ, przejrzystość i poprawność językowa.
A zatem:
Kilka słów o języku pracy…
Podczas pisania pracy musisz być konsekwentny – posługiwać się jedną formą (najlepiej bezosobową) i jednym czasem: najlepiej przeszłym lub teraźniejszym. Pamiętaj o tym, aby użyty przez Ciebie język (słownictwo) było zgodne z zasadami poprawnej polszczyzny (niedopuszczalne jest używanie zwrotów potocznych, slangu, gwary). Jeżeli masz skłonność do robienia błędów ortograficznych, korzystaj ze słownika. Uważaj na znaki interpunkcyjne. Posługuj się zdaniami prostymi (w ten sposób istnieje spora szansa na to, że unikniesz robienia błędów stylistycznych i gramatycznych). Nie używaj słów, których znaczenia nie rozumiesz, tylko po to, aby pracy nadać charakteru, aby sprawiała lepsze wrażenie (przy takim zabiegu łatwo o pomyłkę i narażenie się na śmieszność). Miej na uwadze, że precyzyjne i rzeczowe przedstawianie własnych myśli, umiejętność prowadzenia logicznego wywodu naukowego pozytywnie świadczy o autorze pracy – jego zaangażowaniu i kunszcie literackim. Wobec powyższego, nie możesz chaotycznie skakać z tematu na temat, pisać o wszystkim i o niczym, byle tylko zapełnić strony. Czasami mniej, znaczy więcej.
Kilka słów o estetyce pracy…
Estetycznie wykonana praca magisterska, z dbałością o szczegóły, bardzo dobrze świadczy o jej autorze. Jest wyrazem jego zaangażowania, pracowitości ( jest dowodem na to, że nie chce, aby drobiazgi zepsuły efekt końcowy), sumienności, twórczości. Co zatem powinieneś/powinnaś rozumieć przez estetykę pracy? Generalnie stosowanie się do wytycznych uczelni, do ogólnych zasad redakcji tekstu.
Kilka słów o wymaganiach redakcyjnych …
Praca magisterska powinna stanowić minimum 50 stron maszynopisu. Jednak jej objętość uzależniona jest od jej tematu i charakteru. Powinna być sporządzona za pomocą licencjonowanego edytora tekstu. Zasadniczo przyjmuje się, że:
- Czcionka użyta w tekście powinna być jednolita, wielkość 12 pkt TNR lub Arial,
- Tytuły rozdziałów powinny być pisane czcionką 16 pkt TNR lub Arial, pogrubione,
- Tytuły podrozdziałów powinny być pisane czcionką 14 pkt TNR lub Arial,
- Nazwy tabeli, wykresów i rycin oraz źródeł, z których pochodzą powinny być pisane czcionką 10 pkt TNR lub Arial,
- Należy stosować justowanie (wyrównywanie tekstu do prawej i lewej stronie),
- Margines lewy powinien wynosić 3,5 cm, a górny, dolny i prawy – 2,5 cm,
- Ilość znaków na stronie powinna wynosić średnio 1800 (czyli 30 wierszy, w każdy po 60 znaków)
- Odstęp pomiędzy wierszami powinien wynosić 1,5 pkt,
- Wcięcie w tekście powinno wynosić 1,25-1,5 cm,
- Przypisy powinny być umieszczone w nawiasach kwadratowych w tekście,
- Należy stosować druk jednostronny,
- Należy stosować te same punktory,
- Należy usunąć pojedyncze litery z końca wersów, odstępy pomiędzy wyrazami i wierszami, jak również tzw. „wdowy i bękarty”,
- Numeracja stron powinna znajdować się na dole strony i być wyśrodkowana (pamiętaj, aby nie numerować strony tytułowej),
- Należy zachować ciągłość przy numerowaniu tabel, rycin i wykresów (a pod nimi podać źródło ich pochodzenia),
- Tabele, wykresy, ryciny powinny być wyśrodkowane lub wyjustowane,
- W tekście pracy nie powinno używać się jednocześnie kursywy i pogrubienia/podkreślenia,
- Przed stroną tytułową należy umieścić podpisane oświadczenie potwierdzające samodzielne przygotowanie pracy i respektowane prawa autorskiego.
- Przed oddaniem pracy do druku należy zaktualizować numery stron oraz sprawdzić dane zawarte na stronie tytułowej.
I jeszcze kilka słów o obronie pracy magisterskiej …
Pamiętaj o tym, że oprócz świetnie napisanej pracy dyplomowej – niezwykle ważne jest Twoje nastawienie przed egzaminem. Pamiętaj o tym, aby dzień wcześniej się dobrze wyspać i zrelaksować, a w dzień obrony zaopatrzyć w uśmiech i pozytywne nastawienie. Optymizm i pewność siebie to podstawa. Uwierz, że dasz radę ☺
Mam nadzieję, że powyższe wskazówki pomogą Ci przy pisaniu pracy, a tym samym – czynność tę uczynią prostszą i bardziej satysfakcjonującą.