Przystępując do pisania jakiejkolwiek pracy – czy to licencjackiej czy magisterskiej – w pierwszej kolejności musisz zastanowić się nad jej tematyką. Idealnie byłoby, gdyby leżała ona w kręgu Twoich zainteresowań. W takim przypadku, istnieje bowiem wysokie prawdopodobieństwo, że zaangażujesz się w jej realizację, a pisanie nie będzie dla Ciebie udręką – stanie się źródłem osobistej satysfakcji.
Temat pracy musi być zgodny z kierunkiem Twoich studiów i specjalizacją. Istotne, aby był intrygująco poznawczy. Nie może być zatem pospolity (podejmowane co roku przez rzesze studentów te same tematy, tracą na atrakcyjności) ani zbyt wymyślny i obliczony na osiągnięcie spektakularnego sukcesu (wiąże się to bowiem z dużym ryzykiem, że opracowanie go, zwyczajnie Cię przerośnie). Dlaczego?
Pierwsza trudność będzie wiązała się najprawdopodobniej ze zgromadzeniem adekwatnej literatury przedmiotu – może okazać się, że jest niewiele pozycji podejmujących określoną problematykę albo są niedostępne w bibliotekach w miejscu Twojego zamieszkania. Taki stan rzeczy będzie wymuszał na Tobie konieczność dojazdu do sąsiednich miejscowości, celem kompletowania materiałów. A to wiąże się z poświęconym czasem i pieniędzmi – czyli kosztami. Niekiedy bardzo wysokimi. Może zdarzyć się również taka sytuacja, że znaczna część dostępnej literatury będzie napisana w nieznanym Ci języku obcym. Będziesz musiał/a wówczas poszukać kogoś, kto przetłumaczy Ci źródła naukowe.
Druga trudność może polegać na znalezieniu odpowiedniego przypadku medycznego, który będziesz chciał/a poddać opisowi i analizie. Rzadkie schorzenie implikuje trudności na etapie badawczym. Musisz być również przygotowany/a na to, że niektórzy pacjenci odmówią wzięcia udziału w badaniach – nie będą chcieli stać się obiektami badawczymi, będą mieli opory przed opisaniem historii choroby i wyrażeniem zgody na to, aby czytały o nich osoby postronne (mimo zapewnienia im anonimowości).
W związku z powyższym, na samym początku powinieneś/powinnaś zastanowić się i przemyśleć, czy tematyka, którą chcesz poruszyć w pracy jest dla Ciebie dostępna. W wyborze tematu i przygotowaniu całej strategii badawczej bez wątpienia pomaga znajomość literatury przedmiotu – nie tylko kilku podstawowych podręczników medycznych, ale i artykułów naukowych, monografii (źródeł wykraczających poza te, których znajomość wymagana jest na studiach). A kiedy już podejmiesz decyzję o tym, w jakim kierunku badawczym pragniesz podążać, pamiętaj o tym, aby temat pracy sformułować w sposób jednoznaczny – prosty, wewnętrznie spójny i logiczny.
Praca licencjacka z pielęgniarstwa jest pracą kazuistyczną, a więc ma charakter studium przypadku (case study). W związku z powyższym, jej głównym celem jest opracowanie pewnego rodzaju poradnika, który byłby pomocny studentom pielęgniarstwa lub pielęgniarkom. To będzie takie kompendium, zbiór najważniejszych informacji.
Z tego właśnie względu składa się ona z kilku zasadniczych elementów. Żaden z nich nie powinien być pominięty (chyba, że Twój promotor zadecyduje inaczej); do opracowania każdego z ich należy podchodzić z należytą starannością. Jeżeli w jedną część zaangażujesz się bardziej niż w inną, wówczas możesz być pewien/pewna, że podczas czytania Twojej pracy, będzie to wyraźnie widać.
Pierwszym takim elementem pracy – a w zasadzie jej wizytówką – jest strona tytułowa. Pamiętaj o tym, aby przed oddaniem pracy, sprawdzić ją kilka razy. Komputer czy drukarka to tylko urządzenia, więc może zdarzyć się, że coś przeskoczy, jakaś litera bądź kropka się skasuje, a wówczas o katastrofę nietrudno. No bo jak można nazwać sytuację, w której temat pracy zapisany jest z błędem ortograficznym lub przekręcone zostało nazwisko promotora (albo jego tytuł naukowy)?
Strona tytułowa powinna odznaczać się niebywałą estetyką. Jej wzór możesz znaleźć w wytycznych przygotowanych przez Twoją uczelnię (zazwyczaj umieszczona jest jako jeden z załączników). Zawiera ona: nazwę uczelni, nazwę wydziału, imię i nazwisko autora pracy oraz numer albumu. Następnie (na środku) umieszcza się tytuł pracy (jej temat). Postuluje się, aby był on sprecyzowany w sposób jasny i zwięzły; zgodny z zasadami poprawnej polszczyzny. W końcowej części strony tytułowej znajduje się imię i nazwisko promotora (wraz z jego stopniem naukowym) oraz miejscowość i rok przygotowania pracy. Pamiętaj o tym, że strona tytułowa liczona jest jako pierwsza, jednakże nigdy nie umieszczamy graficznego jej symbolu w stopce.
Kolejnym elementem, bez którego trudno wyobrazić sobie jakiekolwiek opracowanie naukowe, jest spis treści. Powinien być jasny i przejrzysty, jak również rozplanowany w taki sposób, aby każdy, kto otworzy Twoją pracę, mógł bez zbędnego wysiłku znaleźć interesujące go treści. Niechlujny, wstawiony automatycznie bez korekty graficznej, źle o Tobie świadczy. Miej na uwadze to, że te pierwsze strony są wizytówką całej Twojej pracy. Nie chcesz chyba, aby już na drugiej stronie robiła ona złe wrażenie na czytelnikach i zmarnowała cały Twój trud włożony w jej napisanie?
Spis treści powinien zawierać wykaz tytułów wszystkich wyodrębnionych części pracy, wraz z podaniem numeru strony, na której rozpoczyna się określona sekcja. Generalnie umieszcza się w nim: wykaz skrótów, wstęp, nazwy trzech rozdziałów wraz z nazwami podporządkowanych im podrozdziałów, streszczenie w języku polskim, bibliografię, wykaz wykresów, wykaz rycin i wykaz tabel (jeśli takowe zostały umieszczone w tekście pracy) oraz aneks. Spis treści dobrze jest sporządzać po napisaniu całej pracy (pozwoli to na uniknięcie dokonywania w nim wielu poprawek). Należy pamiętać, żeby przed oddaniem pracy zaktualizować numery stron.
Po spisie treści przychodzi kolej na sporządzenie wykazu skrótów. Umieszczamy w nim takie, które zostały zastosowane w pracy wraz z ich objaśnieniem. Pamiętaj, aby ułożyć je w kolejności alfabetycznej – każdy skrót od nowego wiersza. Skróty można umieszczać na bieżąco (w trakcie pisania pracy) lub po jej napisaniu. Ważne jest, aby żadnego nie przeoczyć.
Następnym elementem, bez którego nie może istnieć praca licencjacka, jest wstęp. Ma zazwyczaj charakter ogólny, zwięźle wprowadza czytelnika w prezentowane w niej zagadnienia. Postuluje się, aby ukazać w nim problem główny oraz motywy jego podjęcia (dlaczego wybraliśmy ten, a nie inny temat). Pamiętaj, aby we wstępie nie opisywać zawartości poszczególnych rozdziałów. Wstęp najlepiej pisać na samym końcu, po napisaniu całej pracy – na tym etapie posiadasz już usystematyzowaną wiedzę, łatwiej będzie Ci zatem zaprezentować ją czytelnikom.
Pierwszym rozdziałem w pracy licencjackiej jest rozdział teoretyczny. Składa się on z kilku podrozdziałów. Zamieszczone w nich informacje muszą być adekwatne do podejmowanej problematyki. Przy ich pisaniu należy korzystać zarówno z polsko, jak i obcojęzycznej literatury przedmiotu. Najlepiej, aby wykorzystywane przez Ciebie źródła (wydawnictwa zwarte, artykuły z czasopism, monografie, raporty) były jak najnowsze. W tej części pracy możesz umieszczać ryciny, tabele, wykresy. Bez wątpienia uatrakcyjnią Twoją pracę, pomogą w kreatywny i oryginalny sposób przedstawić różnorodne treści, sprawią, że niektóre z nich staną się bardziej zrozumiałe dla czytelnika. Przy pisaniu rozdziału teoretycznego staraj się nie korzystać ze stron internetowych. Dlaczego? Można mówić o dwóch, jak nie o trzech powodach. Po pierwsze, możliwość popełnienia plagiatu. Po drugie: nie masz pewności, czy osoba pisząca dany artykuł ma odpowiednie kompetencje, posiada specjalistyczną wiedzę, wykształcenie, dorobek naukowy, a prezentowane przez nią treści są merytoryczne. Może okazać się, że powiela ona bezrefleksyjnie informacje z innych artykułów – z błędami, przeinaczeniami. Trzecia kwestia – artykuły umieszczane na stronach internetowych w większości nie są recenzowane przez żaden autorytet naukowy (zatem nie posiadają takiego statusu, wartości). Z tego względu, pisząc część teoretyczną, korzystaj z recenzowanych pozycji (ponoszą one wartość pracy, świadczą o tym, że umiesz dobierać źródła i sprawnie odnajdujesz się w poruszanej tematyce). Rozdział teoretyczny musi być napisany w sposób jasny i przejrzysty, poprawną polszczyzną; pozbawiony błędów ortograficznych, gramatycznych, stylistycznych i rzeczowych. Należy uważać na znaki interpunkcyjne. Pamiętaj o tym, że precyzyjne i rzeczowe przedstawianie własnych myśli, umiejętność prowadzenia logicznego wywodu naukowego pozytywnie świadczy o autorze pracy – jego zaangażowaniu i kunszcie literackim. Nie możesz zatem chaotycznie skakać z tematu na temat, pisać o wszystkim i niczym, nagle urywać myśli i tracić z oczu tego, do czego tak naprawdę w swym wywodzie zmierzasz.
Kolejny rozdział to część metodologiczna. Jest ona filarem prowadzonych przez Ciebie badań. Musi być zatem dokładnie przemyślana i zaplanowana. Nie wiem czy wiesz, ale metodologia jest nauką o zasadach i sposobach postępowania badawczego; dotyczy ich poprawnego zastosowania podczas wszystkich możliwych etapów organizowanego procesu badawczego.
Pierwszym jego etapem jest zatem sformułowanie celu pracy/badań. Każda działalność ludzka powinna być celowa; czynności bezcelowe nie przynoszą bowiem żadnych korzyści. Cel badań to precyzyjne określenie tego, do czego zmierza Twoja działalność badawcza; to to, co chcesz osiągnąć w wyniku swego działania. W przypadku pracy licencjackiej z pielęgniarstwa najczęściej celem pracy jest opracowanie planu opieki pielęgniarskiej dla indywidualnego przypadku, poznanie jego problemów, analiza podjętych wobec niego działań oraz ocena ich efektywności.
Następnym etapem postępowania naukowego jest postawienie problemów i hipotez badawczych. Problem badawczy to takie pytanie, które precyzyjnie określa cel zamierzonych badań (jest jego uszczegółowieniem). Musi być wyrażony w sposób jasny, prosty, precyzyjny, dotyczyć jednej a nie kilku spraw. Problemy badawcze są punktem wyjścia służącym do sformułowania hipotez badawczych.
Hipoteza – to twierdzenie, co do którego istnieje prawdopodobieństwo, że stanowi prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu; uosabia odpowiedź na postawiony problem badawczy.
Kiedy masz już sformułowany cel badań, problemy i hipotezy badawcze, wówczas przychodzi kolej na dokonanie wyboru odpowiedniej metody, techniki i narzędzia badawczego. W metodologicznej literaturze przedmiotu można spotkać się z ich różnymi klasyfikacjami. W pracy licencjackiej z pielęgniarstwa wykorzystuje się metodę case study, czyli indywidualnego przypadku. W tej metodzie wykorzystywane są różne techniki badawcze, co wynika z tego, że jednostkę można scharakteryszować na wiele sposobów. Do najczęsciej stosowanych technik należy: obserwowanie, wywiad, analiza dokumentów (w tym medycznych np. historii choroby, wyników badań, kart obserwacyjnych, samokontroli), wytwory (np. zdjęcia), skale i testy.
W części metodologicznej należy również opisać teren, organizację i miejsce badań (gdzie, kiedy i w jaki sposób były one przeprowadzone, kto w nich uczestniczył itp.).
Trzecim (ostatnim, a zarazem najważniejszym rozdziałem pracy licencjackiej) jest rozdział empiryczny, który ukazuje wyniki przeprowadzonych przez Ciebie badań. W pierwszej kolejności dokonujesz prezentacji jednostki analizy – przedstawiasz dane socjodemograficzne pacjenta, informacje zdobyte w drodze wywiadu pielęgniarskiego, rodzinnego i środowiskowego, ocenę jego stanu zdrowia (w aspekcie biologicznym, psychicznym, społecznym, kulturowym i duchowym), jak również stanu jego wiedzy i umiejętności w zakresie samoopieki i samopielęgnacji. Ponadto, umieszczasz wyniki pomiarów, badania fizykalnego, obserwacji pacjenta.
Na podstawie zgromadzonych przez Ciebie informacji, formułujesz diagnozę/y pielęgniarską/skie (są one podstawowym elementem procesu pielęgnowania); to określenie problemów, z którymi boryka się pacjent. To właśnie one determinują jakość i efektywność sprawowanej nad nim opieki.
Następnie – adekwatnie do postawionych diagnoz pielęgniarskich – precyzyjnie określasz cel prowadzonych przez Ciebie działań. Potem sporządzasz plan działania i sposób jego realizacji. Proces pielęgnowania to zatem propozycja opieki pielęgniarskiej/położniczej, z rozpoznaniem stanu biologicznego, psychicznego, społecznego, kulturowego i duchowego wraz z określeniem podejmowanych celowych i planowych działań przyczyniających się do utrzymania lub zmiany dotychczasowego stanu zdrowia oraz ocena uzyskanych wyników.
Końcowy etap stanowi ewaluacja podjętych działań – czyli określenie, czy postawiony przez Ciebie cel został zrealizowany.
Po rozdziałach teoretycznym, metodologicznym i empirycznym przychodzi czas na sformułowanie wniosków. Są one zaleceniami, wskazówkami dla praktyki pielęgniarskiej. Powinny one uwzględniać ocenę stopnia osiągnięcia (lub też nie) celów pielęgnowania. Postuluje się, aby zawierały wskazówki dla pacjenta, jego rodziny, jak również przewidywane rokowanie. Korespondują one z postawionymi w pracy problemami i hipotezami badawczymi.
Kolejnym elementem pracy licencjackiej jest streszczenie, które stanowi krótkie (liczące około 250-300 słów) zaprezentowanie zawartości pracy, jej celu i uzyskanych w drodze badań wyników. Zaleca się, aby wraz ze słowami kluczowymi zmieściło się na stronie A4. Musi jasne i zrozumiałe nawet dla tych osób, które nie znają poruszanego w pracy zagadnienia. W streszczeniu należy umieścić: tytuł pracy, wstęp, cel, materiał i metodę, wyniki i wnioski, słowa kluczowe (zwykle około pięciu; związane z tematyką Twojej pracy – głównymi zagadnieniami). Streszczenie przygotowujemy po napisaniu całej pracy (gdybyś zabrał się za to wcześniej, okazałoby się, że brakuje Ci wielu cennych informacji).
Po streszczeniu powinna zostać umieszczona bibliografia (piśmiennictwo), czyli wykaz źródeł, jakie zostały wykorzystane w pracy. Powinien być on ułożony nie w porządku alfabetycznym (jak to ma miejsce na przykład w pracach humanistycznych), ale w kolejności cytowania w tekście pracy. Pozycje powinny być jak najnowsze; zaleca się, aby większość z nich dotyczyła ostatnich 10 lat. Wykorzystanie starszych źródeł jest możliwe wówczas, gdy nie ma aktualnych doniesień na określony temat. Musisz mieć na uwadze również to, że praca licencjacka powinna zawierać minimum 30 pozycji, z czego co najmniej 20% powinny stanowić doniesienia międzynarodowe (badaczy spoza Polski). Sposób umieszczenia piśmiennictwa oraz zasady jego cytowania określają zasady tzw. konwencji z Vancouver. Bibliografię tworzymy w oparciu o faktycznie wykorzystaną literaturę. Nie umieszczaj w niej zatem pozycji, z których nie korzystałeś/łaś.
Jeżeli w Twojej pracy są obecne tabele, powinny znaleźć się w spisie tabel wraz z podaniem ich nazwy i strony w kolejności ich występowania w tekście.
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku rycin i wykresów. Jeśli występują w pracy, należy umieścić je w osobnych spisach (wraz z nazwą i numerem strony, na której się znajdują). Pamiętaj o tym, aby przed oddaniem pracy, dokonać aktualizacji numerów stron w w/w wykazach.
Elementem, który zamyka pracę licencjacką, jest aneks. Może mieć różny charakter. Jeśli chodzi o pracę licencjacką, mogą być to materiały, których zastosowanie w tekście byłoby merytorycznie nieuzasadnione lub utrudnione ze względu na ich objętość (np. regulamin jakiejś placówki medycznej), bądź zgoda na przeprowadzenie badań. Pamiętaj o tym, że załączników do pracy może być kilka. W takiej sytuacji niezwykle istotne jest, aby każdy z nich został przez Ciebie ponumerowany i opisany, a następnie uwzględniony w spisie treści.
I na koniec kilka słów o redakcji tekstu…
Pisana przez Ciebie praca musi stanowić wyraz samodzielnego myślenia, krytycznego korzystania z piśmiennictwa, jak i konstruktywnego wnioskowania naukowego. Powinna cechować ją oryginalność i rzeczowość. Pamiętaj, aby posługiwać się jasnym i precyzyjnym językiem naukowym.
Wywód naukowy prowadź w formie bezosobowej, w sposób jasny, zwięzły i rzeczowy, zgodnie z zasadami języka polskiego. Unikaj generalizowania, umieszczania własnych opinii, przemyśleń, ozdobników językowych. Ponieważ przy pisaniu swojej pracy korzystasz z dorobku naukowego innych autorów, niezbędne jest umieszczanie w niej przypisów, czyli odsyłaczy do konkretnej literatury (zazwyczaj w nawiasach kwadratowych, w tekście).
Twoja wiedza i doświadczenie to jedno, drugie – to umiejętność jej przekazania i przedstawienia szerokiemu gronu odbiorców. Pamiętaj o tym, że nie tylko zawartość jest ważna. Znaczenie ma również opakowanie. Dlatego też Twoja praca musi być estetyczna; zadbaj zatem o szczegóły i detale. Pisz pracę w licencjonowanym programie Word (pozwoli Ci to na unikanie problemów z edycją pliku i wpadek przy drukowaniu tekstu).
Stosuj się do wytycznych przygotowanych przez Twoją uczelnię. A jeśli ich nie masz, to:
- w całej pracy stosuj tę samą czcionkę – 12 TNR oraz justowanie tekstu (wyrównywanie do prawej i lewej strony; nie ma nic gorszego niż „poszarpany” tekst),
- tytuły rozdziałów pisz czcionką 16 TNR (pogrubioną), a podrozdziały czcionką 14 TNR (pogrubioną) – pamiętaj o zachowaniu pomiędzy nimi większego odstępu, żeby całość się ze sobą „nie zlewała”,
- na stronę powinno przypadać 30 wierszy (w każdym średnio po 60 znaków), a odstęp między wierszami powinien wynosić 1,5 pkt.
- stosuj numerację stron na dole wyśrodkowaną (pamiętaj, że na stronie tytułowej ma zostać ukryta),
- margines górny, dolny i prawy ustaw na 2,5 cm, a margines lewy na 3,5 cm,
- zadbaj o to, aby stosować w całej pracy te same punktory, zachować ciągłość przy numerowaniu tabel, rycin i wykresów (a pod nimi podać źródło ich pochodzenia),
- praca powinna mieć format A4 i być wydrukowana jednostronnie,
- przed stroną tytułową należy umieścić podpisane oświadczenie potwierdzające samodzielne przygotowanie pracy i respektowane prawa autorskiego.
Mam nadzieję, że powyższe wskazówki pomogą Ci przy pisaniu własnej pracy licencjackiej z pielęgniarstwa, a tym samym uczynią czynność tę prostszą i bardziej satysfakcjonującą. Gdyby jednak brakowało Ci czasu, to nie czekaj do jutra tylko dzwoń. Chętnie udzielę osobistej porady. Ewentualnie z przyjemnością napiszemy pracę licencjacką z pielęgniarstwa, która zadowoli nawet najbardziej wymagającego promotora.